Instruktaż poprawnej obsługi inhalatora – w trakcie tej usługi w prosty i zrozumiały dla pacjenta sposób przekazywano informacje oraz demonstrowano właściwe użycie konkretnego inhalatora, dzięki czemu farmaceuci mieli możliwość budowania swojego wizerunku jako eksperta od sprzętu medycznego. Dodatkowo ta usługa dawała możliwość uzyskania szybkiej informacji zwrotnej od pacjenta, czy instruktaż był dla niego pomocny a przekazana wiedza zrozumiała. Apteki w ramach projektu otrzymywały bezpłatnie instruktażowe komory inhalacyjne, nebulizatory oraz wybrane atrapy inhalatorów.
Założenia usługi
Według badań nawet 90% pacjentów źle stosuje inhalatory, przy czym najwięcej trudności sprawia im stosowanie inhalatorów ciśnieniowych (pMDI). Pacjenci mają niską świadomość na temat korzyści ze stosowania spejserów, które mogą poprawić technikę. Wsparcie farmaceuty w bardzo prosty i szybki sposób może poprawić technikę inhalacji, co pozwala zmaksymalizować korzyści z leczenia astmy oskrzelowej i POChP. Wg wytycznych GOLD 2019 aż 77% pacjentów ma problemy z przestrzeganiem zaleceń dot. stosowania inhalatora typu DPI po wypisie ze szpitala. Niezależnie od inhalatora, 2 na 3 pacjentów popełnia co najmniej jeden błąd podczas aplikacji leku.
Zła technika inhalacji jest związana z podeszłym wiekiem, stosowaniem różnych rodzajów inhalatorów oraz brakiem edukacji co do prawidłowego ich użycia. Ponadto wg konsensusu naukowego ocena techniki inhalacji powinna być prowadzona regularnie przez cały czas leczenia, niezależnie od rodzaju inhalatora i nie istnieje inhalator, który nie wymaga dodatkowej nauki inhalacji i kontroli techniki inhalacji. Lekarze mają problemy z namówieniem pacjentów, aby na wizyty przynosili swój inhalator i zaprezentowali swoją technikę, a inhalatory placebo nie są zawsze dostępne w gabinetach lekarskich. Farmaceuta natomiast jest w stanie ocenić technikę inhalacji nawet każdorazowo przy wydawaniu inhalatora.
Celem usługi świadczonej w ramach pilotażu były:
- poprawa techniki inhalacji u pacjentów stosujących leki wziewne (pMDI, inhalatory pneumatyczno-tłokowe, DPI, inhalatory ze spejserem),
- ograniczanie ryzyka wystąpienia działań niepożądanych leków wziewnych,
- poprawa skuteczności leczenia astmy oskrzelowej i POChP,
- zwiększenie świadomości pacjentów na temat korzyści ze stosowania spejserów (komór inhalacyjnych).
W trakcie trwania Pilotażu organizator zapewniał dostęp do atrap demonstracyjnych inhalatorów, nebulizatora demonstracyjnego z różnymi rodzajami ustników i przystawek, demonstracyjnego spejsera (komory inhalacyjnej) do inhalatorów typu pMDI, ulotek edukacyjnych dla pacjentów, ulotek i plakatów informujących o usłudze oraz list kontrolnych prawidłowego stosowania każdego inhalatora.
Pilotaż usługi pozwolił na:
- zbadanie możliwości wdrożenia usługi do polskich aptek otwartych,
- ocenę poziomu akceptacji usługi przez Pacjentów,
- analizę kosztów wdrożenia usługi,
- edukację farmaceutów dot. samych inhalatorów,
- ocenę nastawienia i satysfakcji farmaceutów ze świadczenia usługi,
- zidentyfikowanie najczęstszych problemów ze stosowaniem inhalatora, które mogą być wykrywane i rozwiązywane przez farmaceutów.
Usługa była świadczona na dwa sposoby, A i B:
A. W przypadku, gdy lek pacjent stosuje PIERWSZY RAZ, każda konsultacja składa się z następujących etapów:
- Rozmowa inicjująca: Farmaceuta informuje o usłudze pacjenta z grupy docelowej, wyjaśnia, że błędne stosowanie inhalatora to częsty problem i że może pomóc w tym zakresie,
- Instruktaż: Farmaceuta prezentuje prawidłowy sposób inhalacji.
- Prezentacja pacjenta: Pacjent powtarza kroki pokazane przez farmaceutę (metoda teach-back).
- Korekta błędów: Farmaceuta odnotowuje i poprawia błędy, jakie popełnił pacjent
B. W przypadku, gdy pacjent już wcześniej stosował dany inhalator, każda konsultacja składa się z następujących etapów:
- Rozmowa inicjująca: Farmaceuta informuje o usłudze pacjenta z grupy docelowej, wyjaśnia, że błędne stosowanie inhalatora to częsty problem i że może pomóc w tym zakresie,
- Prezentacja pacjenta: Pacjent proszony jest o zaprezentowanie swojej techniki inhalacji na własnym inhalatorze.
- Korekta błędów i instruktaż: Farmaceuta odnotowuje i poprawia błędy, jakie popełnił pacjent, wtedy prowadzi instruktaż.
Jednym z założeń Pilotażu było zobrazowanie, jak mogłaby wyglądać refundacja poszczególnych usług opieki farmaceutycznej. W tym celu każda usługa została wyceniona i apteki za wykonane i zweryfikowane konsultacje otrzymały wynagrodzenie.
Usługa była wyceniona na 3,20 zł brutto/konsultacja
Wyniki
W ramach Pilotażu wykonano 207 instruktaży poprawnej obsługi inhalatora, a średni czas trwania konsultacji wynosił 8,5 minuty. Wśród osób biorących udział w usłudze przeważały kobiet, które stanowiły 66% wszystkich uczestników. Średni wiek pacjenta wynosił 57 lat, najmłodszy miał 3 lata, a najstarszy 92 lat. W 40,5% przypadków konsultowany był pacjent geriatryczny (65+).
Wcześniejsze przeszkolenia z zakresu obsługi inhalatora
Według danych większość badanych pacjentów nigdy nie miała udzielanego pełnego instruktażu jak stosować inhalator – to aż 59,6% osób. Kolejne 13,8% miało 2 lata temu lub dawniej.
Kiedy ostatnio udzielono pełnego instruktażu?
Wyniki jasno wskazują na potrzebę szkolenia pacjentów w aptece. Brak wcześniejszego przeszkolenia w szpitalu lub poradni lekarskiej w przypadku prawie 60% pacjentów wyjaśnia liczne problemy, jakie mieli pacjenci z obsługą inhalatorów.
Przykładowe błędy w technice inhalacji, jakie raportowali farmaceuci
Farmaceuci przeprowadzający usługę w ramach Instruktażu, poza przesyłaniem szczegółowych raportów co do popełnianych błędów w zależności od rodzaju inhalatora (pMDI, Ellipta, Respimat, Dysk, Turbuhaler, Handihaler itd.), wymieniali dodatkowe błędy popełniane przez pacjentów oraz swoje uwagi:
Pacjent nie został poinformowany przez lekarza o sposobie dawkowania, stąd kapsułki z proszkiem do inhalacji były przez niego połykane. Sam pacjent zaś skarżył się na brak efektów leczenia.
Zdarzało się, że Pani naciskała po kilka razy kapsułkę. Parę razy po inhalacji widziała, że został proszek, ale nie wiedziała, czy może się inhalować drugi raz.
Udzielono pacjentowi informacji, żeby nie uwalniał dawki aerozolu bezpośrednio na język, gdyż może to spowodować przejściową tachykardię.
Pani mimo instruktażu zastosowała inhalator jako doustne perfumy 😉 Pokazałam jeszcze raz krok po kroku i za drugim razem było już lepiej.
Jak wykazały wyniki, nadal spora liczba pacjentów nie jest informowana o zaleceniach dotyczących płukania jamy ustnej po inhalacji sterydem. Mówią o tym dodatkowe uwagi farmaceutów, takie jak:
Pacjent nie miał świadomości, że po inhalacji ze sterydem należy przepłukać usta. Poinstruowano o tym.
Brak płukania jamy ustnej po inhalacji. Pacjent skarży sie na suchośc w jamie ustnej i problemy grzybicze.
Pani nie była świadoma, że po inhalacji powinno się przepłukać usta.
Mocne strony usługi Instruktażu poprawnej obsługi inhalatora
Zdaniem farmaceutów największą zaletą usługi jest realny wpływ na zdrowie pacjenta – 86,3%, a także możliwość wykrycia problemów związanych z nieprawidłową inhalacją, na co wskazało 72,6% farmaceutów. Ankietowani zwrócili również uwagę na poprawę wizerunku farmaceuty – 61,6%, a także dobre szko-lenia online przed usługą – 60,3%.
W pozostałych przypadkach wskazano nawiązanie relacji z pacjentem, lojalność pacjenta względem apteki, dobre materiały drukowane przygotowane przez organizatora oraz łatwość prowadzenia usługi. Stwierdzono także, że skuteczność leczenia pulmonologicznego zależy od wiedzy pacjenta.
Wpływ usługi na system ochrony zdrowia
Powszechne wdrożenie badanych w pilotażu usług wiąże się z niewielkimi kosztami, zwłaszcza w zestawieniu ze stratami w postaci nieefektywnego zarządzania farmakoterapią, objawiającym się wykrytymi w ramach pilotażu problemami takimi jak właśnie nieprawidłowe stosowanie inhalatorów – koszt tylko jednej dawki leku z inhalatorów nowej generacji to nawet 12 zł (Respimat) czy 25-30 zł (Ellipta), podczas gdy koszt instruktażu, pozwalający zapobiec stracie kilkunastu-kilkudziesięciu dawek rocznie, wyceniono na 3,20 zł.
Problemy te wiążą się także z nieefektywnym leczeniem chorób przewlekłych, co powoduje powikłania takich chorób jak nadciśnienie tętnicze i zaostrzenia chorób takich jak astma oskrzelowa. Niereagowanie na obawy pacjentów lub realne ryzyko efektów ubocznych i interakcji wiąże się z rzeczywistym zagrożeniem dla pacjenta poprzez skutki tych efektów czy skutki odstawiania leków w obawie przed działaniami niepożądanymi.
Wsparcie farmaceutów, nawet w postaci świadczenia tak prostych i niedrogich usług, może znacząco przyczynić się do poprawy przestrzegania zaleceń terapeutycznych i zmniejszaniu liczby niepotrzebnych wizyt lekarskich. Edukacja pacjenta jest kluczowym etapem leczenia większości chorób przewlekłych, a doskonała dostępność aptek otwartych w Polsce pozwala na wykorzystanie potencjału farmaceutów wykazanego w tym badaniu.
[tuszek]